• Tetun
  • Bahasa Indonesia
  • English
  • Português
  • Login
No Result
View All Result
Media ONE Timor
Segunda-feira, 19 Maiu 2025
  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

No Result
View All Result
Media ONE Timor
No Result
View All Result
Home Opiniaun

Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

husi Suzana Cardoso
31/01/2025
iha Opiniaun
0
Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

Despea ba Kada Setor iha OJE ba Tinan 2025, OJE Tomak = billiaun U$2.2.

246
SHARES
328
VIEWS
Fahe iha FacebookFahe iha TwitterFahe iha WhatsApp

(Hakerek Na’in Mariano Ferreira)

(www.mediaonetimor.co)

Introdusaun

Artigu ne’e haktuir informasaun sira kona-ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 nian ne’ebé liga ho Setór Agrikultura inklui ilustra La’o Hamutuk nian analiza no perspetiva kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE), oinsá nian impaktu ba dezenvolvimentu setór agrikultura iha rai laran.

Orsamentu Jerál Estadu kontinua sa’e, alokasaun ba Agrikultura ki’ik nafatin

Proposta OJE 2025 ne’ebé Governu submete ba Parlamentu Nasionál no Prezidente da Repúblika promulga ona ne’e ho montante total Billaun $2.2. Orsamentu ne’e aloka hodi finansia Programa 77, Sub-programa 554 no Atividade 3032. Proposta OJE 2025 sa’e 12% kompara ho OJE 2024 nian ne’ebé mak hamutuk Billaun $1.95. Setór ne’ebé hetan alokasaun aas liu iha OJE 2025 mak setór infrastrutura (14.6%), administrasaun (9.8%), eletrisidade (9.3%) no edukasaun (9.2%). Alokasaun ba veteranu sira sa’e maka’as husi 6% iha 2024 ba 9.5% iha 2025 tanba iha aumentu Tokon $98. Alokasaun OJE 2025 ba Setór Agrikultura hamutuk maizumenus tokon $50 ka 2.3% de’it husi total orsamentu neebe promulgadu. Gráfiku tuir mai, hatudu persentajen alokasaun OJE ba kada setóres.

Figura 1 Alokasaun OJE 2025 ba setór sira boot liu (liu 9%) mak ba estrada, administrasaun públiku, ba veteranu, eletrisidade no edukasaun.

Orsamentu ba Setór Agrikultura mak inklui Orsamentu ba Ministériu Agrikultura, Peska, Pekuária no Floresta (MAPPF) rasik, Fundu Infrastrutura ba agrikultura, Servisu Agrikultura Munisipál, Agrikultura RAEOA no Institutu de Bambu. Orsamentu estadu 2025 ba setór agrikultura, kuaze atu hanesan ho alokasaun OJE 2024 ba Setór Agrikultura ne’ebé mak hamutuk Tokon $48.

Alokasaun OJE 2025 ba MAPPF, Servisu Agrikultura Municipal, RAEOA no Institutu Bambu tun, maibé iha aumentu maka’as iha Fundu Infrastrutura ba agrikultura kuaze 60%. Orsamentu Fundu Infrastrutura ba Agrikultura iha 2024 hamutuk Tokon $10.5 no sae ba Tokon $16.8 iha OJE 2025 nian. orsamentu ne’e, planeadu atu finansia projetu Reapropriasaun 37 ho orsamentu hamutuk $2,331,083 no projetu Retensaun 15 ho orsamentu hamutuk $142,716 husi orsamentu estadu 2024 nian.

Governu propoin Tokon $25.8 ba MAPPF deit, tun liu alokasaun OJE iha 2024 ne’ebé mak hamutuk Tokon $30.7. Iha redusaun -16% kompara ho orsamentu 2024 nian. Redusaun boot liu akontese iha kategoria Kapitál Dezenvolvimentu (-63%) no Kapitál Menór (-38%) maibé iha aumentu 33% ba Kategoria Bens no Servisu. Alokasaun OJE 2025 kontinua ki’ik ba Setór Agrikultura la’ós buat foun, tanba istorikamente alokasaun OJE ba setor agrikultura kada tinan entre 1-3% de’it.

Figura 2 Alokasaun OGE ba MAPPF sa’e iha tinan haat ikus, maibé redusaun iha OJE 2025.

Governu rekoñese katak Timor-Leste iha risku ba rai naruk fiscal (fiscal cliff) no presiza dezenvolve setór sira seluk atu fó rendimentu ba Estadu, maibé politika OJE 2025 neebe aprovadu, nafatin la hatudu komitmentu Governu nian hodi asegura sustentabilidade fiskál nasaun nian no oinsa haforsa setór produtivu, liu-liu setór agrikultura.

Alokasaun orsamentu ne’ebé tun, no la halo mudansa iha orientasaun dezenvolvimentu setór agrikultura nian, tanba orientasaun setór agrikultura sai de’it hanesan “fábrika” atu produs ai-han de’it no la haforsa setór ne’e hanesan setór ida ne’ebé dinámika hodi estimula kresimentu liga ho setór sira seluk, hamosu oportunidade ba kria servisu, aumezmu tempu dudu kresimentu ekonomia ida ne’ebé benefísia duni ba povu ki’ik sira.

Re-organiza Programa maibé La prioritiza Sub-setór Pekuária, Peska no Floresta

Planu Orsamentu 2025 ba setór agrikultura, atu responde ba problema real balun ne’ebé tinan barak setór ne’e rasik enfrenta, inklui problema disponibilidade bee, asesu ba servisu agrikultura nian no rendimentu ki’ik husi atividade agrikultura ne’e rasik. Governu re-organiza programa hirak ne’e, hodi agrupa atividade hotu bazeia ba sub-setór xave sira hanesan Agrikultura – Hortikultura, Pekuária, Peska no Floresta. Inisiativa ne’e di’ak, tanba fó oportunidade no atensaun espesífiku ba sub-setór ida-idak, tanba sub-setór hirak ne’e iha ninian oportunidade no dezafiu rasik. Re-organiza sub-setór ho atividade hirak ne’e, atu asegura implementasaun efetivu no efikas inklui hafasil monitorizasaun, avaliasaun ba implementasaun programa hotu.

Kompara Planu OJE MAPPF 2024 atu finasia ba Programa boot 4, sub-programa 14 no atividade 53. Maibé ba tinan 2025 iha mudansa: Programa boot 5, sub-programa 27 no atividade 88, mudansa iha programa no atividade, tanba Governu sinkroniza atividade balu no hamosu tan atividade foun barak. Mudansa programa atu separa programa ba Agrikultura-Hortikultura ho  Pekuária, Peska no Floresta. Maski aumentu iha programa, sub-programa no atividade barak tanba estrutura governu aumenta, maibe OJE MAPPF 2025 tun kuaze tokon $6 resin kompara ho OJE 2024.

Figura 3 OJE MAPPF 2025, aloka 33% programa funsionamentu no dezenvolvimentu institusional maibé ba programa importante hanesan Pekuária, Peska no Floresta hamutuk 22% de’it. Alokasaun boot liu mak ba programa Agrikultura-Hortikultura, Kafé no Planta industrial annual sira (45%).

OJE MAPPF 2025, alokasaun boot liu ba Programa 1 (510) no programa 2 (A39), hamutuk 78% no ba Programa 3 (A40), (A41) to programa 5 (A42) hetan de’it alokasaun hamutuk 22%. Alokasaun orsamentu ne’ebé la hanesan ba sub-setór sira, indika katak Governu kontinua fó prioridade ba produsaun ai-han prinsipál hanesan hare no batar, inklui produtu kafé nudár produtu prinsipál Timor-Leste nian ba esportasaun. Signifika katak, la iha mudansa iha orientasaun dezenvolvimentu programa agrikultura iha Timor dezde uluk to agora. Sub-setór potensiál hanesan Peska, Pekuária no Floresta sei kontinua falta rekursu atu dezenvolve-an, maski iha poténsia no oportunidade boot atu hadi’ak povu nia ekonomia, nutrisaun no situasaun seguransa  ai-han iha rai laran.

Alokasaun Orsamentu ne’e la refleta situasaun real ne’ebé relata iha rezultadu Census Agrikultura 2019 nian no Censu populasaun 2022. Censu Agrikultura hatudu katak, 95% uma kain no agrikultor mak hakiak animal, maibé alokasaun orsamentu 7% de’it ba Pekuaria no servisu veterináriu nian. Ho esperiénsia ne’ebé liu ona, liga ba moras oin-oin ne’ebé ataka animal sira hanesan ASF no Newcastle disease kuaze hamate fahi no manu rihun ba rihun, presiza alokasaun OJE ida ne’ebé boot no sufisiente atu haluan servisu veterináriu nian too iha area rural sira ho regular.. Timor-Leste mós iha liña kosteria ne’ebé naruk liu 700km, tasi ne’ebé riku ho ikan no rekursu tasi oin-oin, maibé sub-setór ne’e kontinua la dezenvolve no hasoru dezafiu boot intermus de ekipamentu, fasilidade, infrastrutura no rekursu umanu rasik sei limitadu atu esplora no dezenvolve ba oin nudár fonte prinsipál ba ekonomia nasaun, neebe faz parte ba ekonomia azul.

Investimentu boot no barak ona atu hasa’e produsaun foos, batar no kafé importante duni, tanba liga ba ai-han prinsipál Timor oan nian no produtu kafé, parte komersiál ho valor esportasaun ne’ebé boot. Maibé la bele sakrifiika investimentu ba sub-setór sira hanesan Peska, Pekuária no Floresta ne’ebé importante tebes atu hadi’ak nutrisaun, situasaun seguransa ai-han, ekonomia no kiak iha ita rain. Timor-Leste to agora nudár nasaun ida ne’ebé ho produsaun naan no ikan per kapitál ki’ik liu iha rejiaun Sudeste Aziatiku no Pasífiku. Produsaun Peska no Pekuária ne’ebé ki’ik kontribui mós ba kauza seguransa ai-han no malnutrisaun iha Timor-Leste, inklui produtividade agrikultura ne’ebé ki’ik, konsumu ai-han ne’ebé la nutritivu no kapasidade ekonomia ne’ebé limitadu atu sosa produtu ai-han nutritivu sira.

Konkluzaun

Orsamentu Jerál Estadu 2025 ba Setór Agrikultura ki’ik nafatin hanesan tinan sira ne’ebé liu ona, maski Governu re-organiza planu sira hodi aumenta tan programa, sub-programa no atividade barak iha setór agrikultura. Alokasaun orsamentu ne’e la refleta Governu nia komitmentu hodi hametin setór produtivu hanesan agrikultura nudár pillar ekonomia estratéjiku neebe TL iha.

Orsamentu neebe promulgadu ba setór agrikultura kontinua foka ba oinsá atu hasa’e produsaun foos, batar nudár ai-han prinsipál no produtu kafé nudár produtu prinsipál ba esportasaun. Sub-setór seluk, liu-liu Pekuária, Peska no Floresta hetan alokasaun Orsamentu ne’ebé ki’ik liu.

Alokasaun orsamentu 2025 ne’ebé tun, no la halo mudansa iha orientasaun dezenvolvimentu setór agrikultura nian tanba orientasaun setór agrikultura atu produsaun de’it ai-han no la haforsa setór ne’e hanesan setór ne’ebé dinámika hodi estimula kresimentu liga ho setór sira seluk. Situasaun nee sai hanesan dezafiu boot atu dezenvolve setór agrikultura sai duni setór ida ne’ebé forte hodi prodús ai-han sufisiente ba populasaun sira, produsaun ai-han nutritivu no kria oportunidade boot ba empregu inklui hadi’ak agrikultóres nia moris.…Anu’f(Asesu Youtube/Facebook https://www.facebook.com/Media1Timor Media ONE Timor) 

Tags: AnalizaobservasaunSetór Agrikultura
Suzana Cardoso

Suzana Cardoso

Related Posts

MAP Kuda Ai-Oan Hodi Hasa’e Aifuan Nutrisaun Ba Ema Hotu

MAP Kuda Ai-Oan Hodi Hasa’e Aifuan Nutrisaun Ba Ema Hotu

husi Media One Timor
14/07/2022
0
26

(Reportajen Asistente Editor Jacinto Caet) DILI (Media ONE Timor) -- Atu solisita to'os Na'in sira nune'e Timor-Leste (TL) labele depende...

Next Post
KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

Ita nia komentariu konaba post ne'e.

TRENDING.

  • Igreja Katolika Bandu Rei Statua, TL Lasimu Sidadaun Nasaun Afeitadu Covid-19

    Igreja Katolika Bandu Rei Statua, TL Lasimu Sidadaun Nasaun Afeitadu Covid-19

    5 shares
    Share 2 Tweet 1
  • PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    26 shares
    Share 10 Tweet 7
  • Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    50 shares
    Share 20 Tweet 13
  • Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    53 shares
    Share 21 Tweet 13
  • Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    111 shares
    Share 44 Tweet 28
Maiu 2025
S T Q Q S S D
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
« Abr    
Media ONE Timor

Ave Nicolao Lobato, Fatuhada, Dili, Timor-Leste

  • About us
  • Contact
  • Redasaun

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

No Result
View All Result
  • Veranda
  • Arte
  • Desportu
  • Edukasaun
  • Ekonomia
  • Justisa
  • Mundu
  • Munisipiu
  • Notisias
  • Opiniaun
  • Politika
  • Saude

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In