MEDIAONETIMOR-Tanba viola kodigu penál ida ne’ebé insita buat a’at no seriu, nune’e husu ba Partidu Koligasaun Frente revolusionariu Timor-Leste Independen (Fretilin) ho Partidu Demokratiku (PD) para la-bele uza termu golpe naran-naran deit.

“Labele uja termu naran-naran deit. Tamba termu de Golpe seriu tebes. Termu ne’ebé iha viola kodigu penál ida ne’ebé insita, hau lakohi temi detalyu. Maibe insita buat a’at. Ita labele defini atuasaun konstituisionál ho intrepreta fali ba golpe.”

Lia fuan hirak ne’e hato’o husi Prezidente Bankada Partidu Libertasaun Popular (PLP), Fidelis Magalhaes iha nia intervista ba Jornalista iha uma fukun Parlamentu Nasionál (PN) foin lalais ne’e wainhira husu konaba golpe.

Hanesan públika tiha ona iha Diariu Timor Post edisaun Segunda, (4/12/2017) hateten, Partidu Fretilin liu hosi Deputada Nurima Alkatiri akuza Bloku Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) tenta halo golpe hasoru sétimu governu konstituisonál, maibé tentativu AMP nian ne’e, sei la-halo partidu Fretilin hakfodak.

Deputadu Fidelis hatán Fretilin nian ne’e hodi esplika, Partidu AMP halo mosaun rejisaun no mosaun sensura ne’e tanba Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (KRDTL) no instituisionál fo dalan. Katak ami iha asentu PN.

Nune’e Deputadu Fidelis husu ba Partidu koligasaun Fretilin ho Paritidu Demokratiku (PD) atu labele defini atuasaun konstituisionál ho halo mosaun rejisaun no mosaun sensura ne’e ho uza termu naran-naran deit.

Esplika Deputadu Fidelis, KRDTL fo dalan ba maioria Parlamentar atu halo mosaun sensura. No rejeisaun programa iha aprovasaun votu de konfiansa ba governu halo tamba kontituisaun fo dalan. Governu ida tu’un. Governu seluk sa’e ne’e preve tiha ona iha KRDTL.

Konstituisaun Repúblika Demokratiku Timor-Leste (KDRTL)

Artigu 111

(Mosaun sensura nian)

1. Ho inisiativa baluk-haat ida ¼ deputadu ne’ebé sei hala’o hela knaar, Parlamentu
   Nasionál bele halo votu sensura ida ba Governu, kona-ba nia programa eh buat seluk
   ne’ebé relevante ba interese nasionál.
2. Mosaun sensura la hetan apoiu karik, sira-ne’ebé asina mosaun ne’e labele aprezenta
   fali mosaun seluk, iha sesaun ne’ebé la’o daudaun.

Katak Deputadu Fidelis, asaun ne’e tuir hela koridor regras KRDTL hanesan prosesu atuasaun demokratika ida iha prosesu konstituisionál maka bolu fali golpe, ne’e Fretilin no PD laiha responsabilidade siviku ba ita nia povu ho nasaun.

“Uza termu golpe ne’e so ita laiha sentidu de estadu. Tenki evita termus golpe ne’e. Kuandu entre AMP no koligasaun labele servisu hamutuk, favor uza termus seluk para esplika didiak ba ita nia povu. Tanba golpe ne’e a’at,” tenik Deputadu Fidelis.

Rezolve Mosaun Sensura

Iha parte seluk Prezidente Bankada PLP, Fidelis esplika, karta mosaun rejisaun no mosaun sensura ne’e laos atu hadau poder maibé halo posivel ba governu minoria atu ikus mai sei la-hetan apoiu maioria Parlamentár.

“Ami so tuir deit saida mak KRDTL dehan. Tanba, KRDTL mos la-define katak mosaun sensura konstitui asaltu poder ou golpe. Maibé KRDTL konsidera mosaun sensura hanesan mekanismu kontituisional ida atu rejolve impasse (jalan buntu-Indonezia) ou deadlock,” dehan Fidelis.

Nia hatutan, KRDTL haruka atu mosaun rejisaun no mosaun sensura ne’e uza bainhira dalan ba oin laiha. Dalan taka. La-iha solusaun. Tamba, primeira aprejentasaun la-hetan dalan. Governu tenke halo segunda aprejentasaun.

“Mabé governu koko atu halai hotu husi responsabilidade rua ne’e. Maka sei iha tan mekanismu ida mak hanaran mosaun de sensura. Ho ida ne’e hau hanoin la honestu se ita uja termu hirak golpe no hadau poder hodi fila ataka fali AMP. Ne’e koligasaun laiha responsabilidade,” hateten Deputadu Fidelis.(Reportájem Aderito Ximenes)