• Tetun
  • Bahasa Indonesia
  • English
  • Português
  • Login
No Result
View All Result
Media ONE Timor
Sexta-feira, 9 Maiu 2025
  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

No Result
View All Result
Media ONE Timor
No Result
View All Result
Home Opiniaun

OPINIAUN: DISKURSU PM KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA APREZENTASAUN ORSAMENTU RATIFIKATIVU 2023

DISKURSU PM KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA APREZENTASAUN ORSAMENTU RATIFIKATIVU

husi Media One Timor
22/08/2023
iha Opiniaun
0
OPINIAUN: DISKURSU PM KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA APREZENTASAUN ORSAMENTU RATIFIKATIVU 2023

Kay Rala Xanana Gusmao. (Foto google)

206
SHARES
275
VIEWS
Fahe iha FacebookFahe iha TwitterFahe iha WhatsApp

Parlamento Nacional,

Dili, 22 de Agosto de 2023

Palácio do Governo

Povo Doben Timor Lorosa’e,

Uluk nanain, ha’u hakarak hato’o membru da-IX Governu Konstitusionál ninia kumprimentos, hodi agradese ba oportunidade atu apresenta, iha Uma fukun ida ne’e, ami nia Proposta de Lei kona-ba Orsamentu Retifikativu ba tinan 2023.

Foin iha fulan kotuk, mak ami mai apresenta programa ba tinan lima husi Governu, ne’ebé sei buka atu hadia no atu haka’as-an ba desenvolvimentu ita-nia rai doben Timor Lorosa’e. Ami husu deskulpa lori tempu ne’ebé naruk oitoan, atu bele mai hasai desizaun ne’ebé lós ba orsamentu ne’ebé sei la’o to’o deit 31 Dezembru tinan ida ne’e.

Distintos Deputados, Povu Doben Timor Lorosa’e,

Ha’u lalika fó lembra iha Uma Fukun ne’e, tanbá sá mak Povu deside atu hili IX Governu Konstitusionál. Resposta simples tebes… tanba, iha tinan sira ikus né’e, povu senti katak buat ruma la’o ladi’ak. Ha’u tenki deklara katak, ho tristeza, ha’u rasik, nu’udar Presidente ba Comité de Preparação no Revisão ba orsamentu, bele haré rasik buat ne’ebé Povu doben Timor Lorosa’e senti hela iha sira-nia loro-loron, durante tinan lubuk ida. Ha’u temi katak ha’u triste tanba, sistema finanseire ne’ebé uluk iha, harí kedas iha tempu IV Governo Konstitusionál, hodi instituições financeiras internasionais mós fó apresu tebes no husu atu reforsa di’ak liu tan, sistema finanseiru ne’e hetan mudansas barak, nune’e viola prinsípiu jestãun finanças públicas nebé di’ak estraga tiha de’it.

Durante semana ida nia laran, ha’u bele constata rasik, violações nebé acontece durante tinan 5 nia laran, nebé mosu tanba desvios husi alteração ne’ebé halo iha Sistema Financeiro nacional. Iha liur, ha’u sempre hakfodak ho Bilioens de dólares nebé hatama iha  Orçamento Geral do Estado, tinan-tinan. Povo rasik mós rona no tanba la haré resultado nebé bele hatudu katak sira bele iha esperança atu, loron ikus mai, hadi’a sira nia moris, mak Povo decide atu hili IX Governo Constitucional.

Distintos Deputados, Povo Doben Timor Lorosa’e

Ha’u tenki tama ho considerações dauluk hanesan ne’e, tanba atu bele lori Distintos Deputados atu compreende liu tan, sá-ida / no tanba sá, mak ami lori Orçamento Retificativo ida ne’e, ho alterações oi-oin.

1 – Portal de Transparência ladún apresenta informação completa kona-ba orçamento no                         planeamento no, dala barak, ladún funciona;

2 – Halakon tiha princípio ‘Orçamento por Programa’, hodi hamosu

‘Grandes Opções de Plano’, hodi ninia implementação la tuir princípio

‘Orçamento por Programa’, nune’e, permite instituições hotu-hotu halo arbiru

de’it no halo fali buat nebé la ós sira-nia competência;

3 – Princípio ‘Anualidade’ do Orçamento, nebé regula despesas to’o de’it 31

de Dezembro cada tinan, la vale tiha, hodi fó fatin ba ‘moras’ foun ida ho naran

‘Receitas’ ba Instituisoens sira, hodi la bolu ona Saldo de Gerência, nebé lolós fila

ba Cofre do Estado;

4 – Princípio nebé regula Transferência osan, husi Categoria ida ba categoria

seluk, halakon tiha, hodi permite Ministérios no Instituições sira bele halo  ‘Viroment’

arbiru deit, husi ‘Salários’ ba ‘Bens e Serviços’ no ba ‘Capital Menor’, no

husi ‘Capital Menor’ ba fali ‘Salários no Vencimentos’;

5 – Princípio Transparência só bele mosu husi prática, iha nebé Instituição

ida depende ba Instituição seluk, hodi bele exige buat hotu tuir normas no regras

nebé hatúr tiha ona iha Sistema – maibé, halakon tiha poder husi CNA no ADN, no

projetos barak, nebé fó deit, la tuir ona Aprovisionamento ka Tenderização, hodi

agora labele iha dados nebé lós kona-ba kusto projeto ida-idak nebé la’o tiha ona

no la’o hela;

6 – Ho ne’e hotu, maka IX Governo Constitucional decide ona atu hapára tiha

contratos sira nebé anterior Governo assina, iha ona final do mandato, no, liuliu,

tanba haré katak la iha liu estudos de análise profunda kona-ba custos lolós ba

projetos sira né, nebé nia folin ás tebes, no la liu husi aprovisionamento.

7 – Tanba mosu ambiente hanesan ne’e, maka mosu mós violação ba Regras

de Funcionalismo Público, nebé la haré ona ba mérito no experiência funcionários

sira nian, hodi hasai arbiru no hatama fali ema sem nenhuma experiência;

8 – Tanba Comissão Função Pública nonok deit, maka mosu mós, iha ona

tinan eleições, política hatama casuais rihun ba rihun, nebé la halo buat ida, tanba

la iha buat ida ba sira atu halo.

Distintos Deputados, Povo Doben Timor-Lorosa’e

Ho factos sira né hotu, mak IX Governo buka hadi’a, hodi fila fali ba Normas uluk nian, ho Categorias Lima deit: – Salários e Vencimentos, Bens e Serviços, Capital Menor, Transferências Públicas e Capital de Desenvolvimento. Maibé maski hahú iha Orçamento Retifikativu ida ne’e, IX Governo sei kaer nafatin sub-programas nebé hala’o hela, tanba difícil tebes atu muda buat hotu-hotu agora kedas. Só iha Tinan mai ne’e, 2024, liu husi OGE 2024, mak ami sei bele hatúr fali Sistema Financeiro anterior, nebé di’ak tebes.

Distintos Deputados, Povo Doben Timor Lorosa’e

Nune’e, Distintos Deputados, ha’u sei fo hatene sá-ida maka sei mosu iha Orsamentu Retificativo ida ne’e, liu husi aspetos lima nebé tuir mai:

Primeiro, atu viabiliza estrutura governamental foun, ho criação ka alteração iha Ministérios balun, tanba ne’e mak bele efetua ajustes balun iha títulos husi classificação orgânica ba Orçamento Geral do Estado tinan 2023. Ne’e inclui criação Ministério do Turismo e Ambiente, Ministério do Desenvolvimento Rural e Habitação Comunitária, Ministério da Juventude, Desporto, Arte e Cultura no Ministério do Planeamento e Investimento Estratégico, ne’ebé substitui Ministério do Plano e do Ordenamento. Relaciona mós ho ida ne’e, ha’u tenki esclarece katak IX Governo sei hahú ninia política kona-ba redução iha Institutos Públicos, nebé cria husi anterior governação, ne’ebé sai deit dalan atu hatama membros dos partidos, no la iha liu racionalidade administrativa ou económica. Política ne’ebé ha’u temi ne’e, sei continua iha orçamentos futuros, hodi extingue (ka halakon) Agência Nacional de Planeamento, Monitorização e Avaliação (ANAPMA), hanesan mós Autoridade Nacional para a Água e Saneamento (ANAS, I.P.) no Autoridade Nacional para a Eletricidade (ANE, I.P.).

Segundo, ita hotu hakarak contenção iha contas públicas, nune’e duni maka, analisa tiha execução orçamental to’o ohin loron, IX Governo Constitucional propõe redução ba despesa nebé prevista iha Orçamento Geral do Estado, nune’e mós ba montante husi transferência do Fundo Petrolífero. Redução ne’e bele halo, tanba mai husi avaliação nebé hala’o tiha ona, hodi resulta ba identificação kona-ba poupanças iha serviços lubuk ida no entidades oi-oin iha Setor Público Administrativo. Revisão de despesas no gestão responsável, ne’ebé bele corrije constantemente (ka, beibeik) desvios no gastos supérfluos, ne’e hotu la-ós deit método (ka, dalan di’ak ida), maibé sai nudar ‘Filosofia’ ba Governu ida ne’e.

Terceiro, taxa de inflação nebé ás tebes iha Timor-Leste, maka provoca dificuldades barak liu ba condições de vida ita-nia povo nian, hodi castiga liu maka famílias nebé desfavorecidas. IX Governo compromete-an atu hamenus tiha pressão inflacionária ne’e no ami propõe, iha retificativo ida ne’e, atu reduz taxas de imposto seletivo ba consumo ba masin-midar no ba direitos aduaneiros  importação, nebé aplicáveis iha 2023.

Quarto, tamba boa governação impõe rigor no transparência, iha execução do Orçamento Geral do Estado no iha gestão das contas públicas, ami propõe alteração ba Lei n.º 2/2022, de 10 de fevereiro, kona-ba “Enquadramento do Orçamento Geral do Estado e da gestão financeira pública”, hodi nune’e permite katak Orçamento ba 2024 bele prepara ona, tuir novas regras, nebé hatúr. Relaciona ho ida ne’e, hodi considera katak buat nebé temi hanesan apresentação por programas’ iha Orçamentos de Estado desde tinan 2017, provoca tiha falta de controlo no falta de transparência iha contas públicas. Nune’e, gradualmente, ami sei fila ba organiza OGE iha categorias lima (salários evencimentos, bens e serviços, transferências públicas, capital menor e capital de desenvolvimento), hodi aumenta liu tan nível de detalhe, iha informação nebé sei apresenta mai Parlamento Nacional no aumenta liu tan ninia compreensão hodi fasilita futura fiscalização. Ha’u dehan gradualmente, tanba ita tenki hein ba OGE 2024 nian. Nune’e mós, atu garante maior estabilidade iha Orçamento Geral do Estado aprovado, ami sei elimina Lei das ‘Grandes Opções do Plano’, hodi cria Plano Anual de Investimento Estratégico, atu bele fó dalan ba visão plurianual do Orçamento, tuir melhores práticas internacionais. Alterações sira ne’e hotu maka sei garante sustentabilidade, rigor no transparência iha contas públicas.

Quinto, no ikus ona, ami propõe alteração ba Lei n.º 8/2008, de 30 de junho,“Lei Tributária”, nebé hetan alteração husi Lei n.º 5/2019, de 27 de agosto, hodi nune’e bele mosu clarificação nebé lós no di’ak kona-ba conceito ba estabelecimento estável, nebé prevê iha Lei Tributária no, nune’e, hasai tiha dúvidas kona-ba regime tributário aplicável ba situações sira né, hodi fó liu tan maior segurança jurídica no estabilidade fiscal ba investimento estrangeiro iha Timor-Leste.

Senhora Presidente, Senhores Vice-Presidentes, Distintos Deputados, Povo Doben Timor Lorosa’e

Ho proposta ba Lei de Orçamento Retificativo ida ne’e, despesa total mak sai ho ninia valor total consolidado ba 1.771.867.112 dólares americanos, nebé hetan financiamento husi receitas domésticas, husi Rendimento Sustentável Estimado no husi levantamentos liu RSE né. Nune’e, ami reduz mós montante ba transferência autorizada husi Fundo Petrolífero, nebé hamenus husi 1.346.090.000 dólares americanos ba 1.208.194.889 dólares americanos. Administração central hetan despesa estimada ho valor de 1.633.000.000 dólares americanos. Segurança Social, la conta ho Fundo de Reserva da Segurança Social, sa’e ba montante de 130.965.306 dólares americanos (husi valor total consolidado né, sei la tama montante de 75.860.306 dólares americanos da Segurança Social, nebé mai husi transferências da administração central, atu evita ninia contagem em duplicado – ka, dala rua). Região Administrativa Especial de Oe-Cusse Ambeno (RAEOA) hetan valor estimado de 83.762.112 dólares americanos. Husi ponto de vista técnico, Ita Boot sira bele haré alterações ba estrutura iha tabelas do Orçamento Geral do Estado, alterações sira ne’e ho objetivo atu hetan maior transparência no compreensão di’ak liu ba informação. Liuliu, tabelas

I no II do Orçamento Geral do Estado, hatudu mós liu receitas no despesas sá-ida mak financiadas husi Administração Central, inclui transferências da Administração Central ba Orçamento da Segurança Social no ba Orçamento da Região Administrativa Especial de Oe-Cusse Ambeno, no sira seluk nebé financiadas husi receitas próprias iha subsetores ida-idak nian, no, nune’e, la fó todan ba Administração Central nem ba Fundo Petrolífero.

Total ne’e ami apresenta iha oin tolu, ‘com e sem’ receita no despesa do Fundo de Reserva da Segurança Social no total consolidado, atu bele sai claro liu tan, despesa lolós nebé sei hala’o iha tinan ida ne’e, la halo duplikasaun, no mós despesa nebé la efetiva, tanba investe husi Fundo de Reserva ne’e. Husi sikun seluk, tabelas V no VI, VIII no IX, XI no XII sei apresenta ka hamosu, hanesan parte ida husi classificação económica, ho ona categorias 5 foun nebé referidas tiha ona, hodi categorias 19 uluk nian ba fali subcategorias, de segundo nível, hodi aumenta, nune’e, nível de detalhe ba informação nebé ami apresenta ba Parlamento Nacional. IX Governo Constitucional comprometido tebe-tebes ho política fiscal ida nebé sei lori ba desenvolvimento económico do país, no sei administra ita-nia gastos no receitas, ho forma nebé escrupulosa no eficiente, hodi promove fali confiança, la-ós deit husi ita-nia cidadãos, maibé mós husi investidores.

Ami fiar katak, ho aprovação proposta de Lei de Orçamento Retificativo ida ne’e, no mós ba alterações iha Leis nebé referidas, bele ona la-ós deit garante execução orçamental ba 2023 nebé boot liu no di’ak liu, hodi combate inflação nebé afeta daudauk condições de vida timoroan sira nian, nune’e mós atu hahú imediatamente preparação ba Orçamento Geral de Estado ba tinan 2024, nebé sei hatúr ona processo orçamental husi filosofia do IX Governo Constitucional.

Aprovação Orçamento ida ne’e, sei permite mós atu estrutura governamental foun bele cumpre ninia missão, liuliu iha implementação ba medidas comprometidas ba loron 120 mandato ne’e nian. Ho razão ida ne’e mós, no tamba ita-nia povo labele hein tan kleur atu bele sente beneficios husi politicas nebé Governo hakarak implementa, maka proposta de Lei ida ne’e, ami apresenta ho pedido de prioridade no urgência. Nune’e, ha’u tenki agradece ba Senhora Presidente do Parlamento Nacional, nune’e mós ba Distintos Deputados sira hotu, bele rona tuir ami-nia pedido, hodi tau iha agenda debate ida ne’e, ho tempo nebé badak.

IX Governo Constitucional ha plena consciência kona-ba desafios ne’ebé la ds kiik no mós iha consciència katak atu implementa politica fiscal ida nebé sustentável no despesa pública nebé racional, hodi hatan ba sá-ida mak planeia, sai deit nudar primeiro passo, ne’ebé boot, atu consolida no transforma prestação de Serviços, iu husi melhoria iha sistema de gestão no husi estratégias de investimento.

No Governo ida ne’e, ita hotu hatene, sei la percorre dalan ida ne’e, mesa- mesak. Liu husi debate construtivo no democrático, nebé ita hakarak halo iha próximos dias, maksai factor fundamental atu alcança desenvolvimento nacional sustentável no inclusivo, nebé ita hotu hakarak. Muito obrigado no ha’u-nia respeito Distintas Deputados sira hotu, Kay Rala Xanana Gusmão. (Asesu Youtube/Facebook https://www.facebook.com/Media1Timor Media ONE Timor)

Tags: consciênciainstituiçõesprograma
Media One Timor

Media One Timor

Related Posts

Eleisaun Parlamentar Tinan 2023 Media Kria Paz   Ba TL

Eleisaun Parlamentar Tinan 2023 Media Kria Paz Ba TL

husi Media One Timor
23/11/2022
0
45

(Reportajen Guilhermino Ramos/editor Asistente Marcelino Tomae) DILI (Media ONE Timor) – Atu fundamenta demokrásia hodi tulun komunidade iha Timor-Leste (TL), ...

Next Post
Dezastre Naturais Estraga Uma 25

Dezastre Naturais Estraga Uma 25

Ita nia komentariu konaba post ne'e.

TRENDING.

  • Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    47 shares
    Share 19 Tweet 12
  • PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    19 shares
    Share 8 Tweet 5
  • OPINIAUN: HAFOIN ELEISAUN, SAIDA MAK POVU TENKI HALO?

    488 shares
    Share 195 Tweet 122
  • Lista Naran Membru IX Governu Konstituisionál

    10412 shares
    Share 4165 Tweet 2603
  • OPINIAUN: Funsaun no Tékniku Auditoria

    1424 shares
    Share 570 Tweet 356
Maiu 2025
S T Q Q S S D
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
« Abr    
Media ONE Timor

Ave Nicolao Lobato, Fatuhada, Dili, Timor-Leste

  • About us
  • Contact
  • Redasaun

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

No Result
View All Result
  • Veranda
  • Arte
  • Desportu
  • Edukasaun
  • Ekonomia
  • Justisa
  • Mundu
  • Munisipiu
  • Notisias
  • Opiniaun
  • Politika
  • Saude

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In