(Reportajen Inacio Silva da Conceição/ Editor Marcelino Tomae)
Dili (Media ONE Timor) — Governu prevee osan millaiun 80 USD hodi fahe sesta bazika ba populasaun iha teritoriu Timor-Leste (TL). Maibé, programa ne’e difikulta negosiante modo iha merkadu Taibesi la-folin. Tanba, hotu-hotu simu ona modo gratuita husi Governu.
Informasaun ne’e hato’o husi Xefe Dekanu Fakuldade Ekonomia Univeridade Dili (Undil) Alfredo dos Santos no ida husi negosiante Merkadu Taibesi, Aniceto Magno ba Media ONE Timor iha fatin diferente, semana daruak Fulan Fevereiru 2023.
Haktuir Xefe Dekanu Fakuldade Ekonomia Undil Alfredo dos Santos katak, slogan povu kuda Governu sosa durante ne’e la la’o, maka implementa sesta bazika hodi tulun agrikultur sira nia produtu lokál bele hetan konsumu no kuñesementu iha públiku.
“Nune’e kuandu ko’alia kona-ba negosiante perkupa ho modo ne’ebé la folin iha Merkadu Taibesi tanba kauza husi Sexta Bazika, presiza husu ba Governu ho kompañia sira sosa produtu lokál husi ne’ebé”, katak Dosente Alfredo.
Tuir loloos sei Governu hakarak tulun povu, akademista Alfredo ne’e sujere hala’o uluk verifikasaun ba komunidade hirak ne’ebé kuda produtu lokál iha kada munisipiu. Nune’e, hatene agrikultura sira nia volume produsaun. No moos produtu hirak ne’ebé potensiál. Hafoin Governu sosa hodi fó benefisiu direta ba komunidade.
Aliende laiha identifikasaun klaru ba potensialidade kada munisipiu, tuir Dosente Afonso nia observasaun katak programa sesta bazíka kria problema barak. Inklui, seidauk iha dadus klaru kona-ba benefisiariu sira hetan impatu pozitivu ka negativu. Programa ne’e ajuda populasaun iha parte ne’ebé. Tanba, maioria hetan keixa faillansu maka barak.
Akademista ne’e hatete, programa sesta bazika bele hola diretamente husi populasaun. Nune’e, produtu ne’ebé povu kuda bele iha folin. Povu hetan osan husi produtu ne’ebé maka sira kuda. Hosi ne’e, sira sei sustenta moris. Ajuda selu oan sira nia eskola. No kompleta nesesidade urjente seluk.
“Maibé hafoin sexta bazika ne’e la’o iha Sidade Dili, sasan sira ne’ebé Ita nia negosiante sira fa’an la folin. Ne’e parte seluk ne’ebé fó impatu diretamente husi sexta bazika. Tanba kapasidade sosa modo husi Ita nia populasaun mak tuun iha aspetu barak”, kakak Dosente Afonso.
Dosente Afonso sujere, atu Governu estuda didi’ak lai antes implementa. Nune’e, bele hatene kona-ba ekonomikamente negosiante sira iha merkadu Taibesi. Sei negosiante sira halerik ba sira nia produtu, maka presiza intervensaun Governu nian.
Iha fatin la hanesan ida husi negosiante Merkadu Taibesi Aniceto Magno keixa katak, hafoin simu sesta bazika modo iha merkadu Taibesi la folin ona. Kompara ho antes iha programa sesta bazika, loron ida sei hetan netik osan 20 USD ba leten.
“Uluk ami nia modo folin. Maibé depois Governu implementa sesta bazika ida ne’e, ami nia modo tahan de’it moos komesa la folin ona. Entaun loron ida ami bele estraga modo barak tanba namalaek tiha ona”, Negosiante Aniceto hatete.
Nu’udar negosiante, Aniceto sente triste. Tanba, modo sira ne’ebé maka hola tututan husi nia maluk sira ne’ebé lori mai husi Munispiu, sira negosiante iha merkadu Taibesi sosa hotu kedas. Maibé, depois faan fali atu hetan lukru ema la konsege sosa hotu. Tanba impaktu husi sesta bazíka.
“Maske faan modo la’ós planu ba futuru hodi sai riku. Maibé liu husi negosiu faan modo ajuda atu sustenta nesesidade moris nian. Aumezmu tempu suporta ami nia oan sira atu eskola”, perkupa Aniceto hodi husu ba Governu atu implementa de’it subsidiu ba uma kain sira ho osan 200 USD. Hapara programa sesta bazika.(Asesu Youtube/Facebook https://www.facebook.com/Media1Timor Media ONE Timor)
Ita nia komentariu konaba post ne'e.