(Reportagen Jornalista Estajiada Media ONE Timor-Melania Soares)
Oe-cusse (www.mediaonetimor.co) – Estadu no Governu nu’udar ajente dezemvolvimentu iha Nasaun Timor-Leste (TL) menus estratejia hodi fornese kampu traballu ba Timoroan ne’ebé domina ho idade joven, entre idade 10 to’o idade 24.
“Ohin loron ita hotu akompaña katak iha Timor-Leste maioria domina husi joven ho idade 10 to’o idade 24. Ita bele dehan 30% forsa traballu iha joven sira nia liman. Ne’e forsa traballu ida ne’ebé forsa la halimar iha Timor-Leste. Ida ne’e orgullu boot ba ita.”
Lia fuan ne’e hato’o husi Xefe Gabinete Sekretariu Estadu Kooperativa (Secoop), Leovogildo Belarmino iha ninia deskursu, iha expozisaun ho tema; ‘Promove Foinsa’e iha Setór Produtivu, Investe Agora, ne’ebé hala’o iha Palaban, Pante Makasar, RAEOA Oe-Cusse, hahú iha loron 23 to’o loron 26 Setembru 2025.
Lee Notísia Relevante: “Diversifika Ekonomia, Dezemvolve Produtu Foinsa’e”
Leovogildo esplika liutan, forsa traballu husi joven ne’ebé boot ne’e sai mos obstaklu boot kuandu joven sira ne’e la ezerse sira nia pozisaun ho di’ak. Joven sira tenke diversifika hanoin, hamosu ideia foun, hamosu inovasaun, no tenke iha kreatividade foun atu bele hahú produs produtu ruma, tuir kbiit no kapasidade.
Tanba hatutan Leovogildo, tuir dadus husi Banku Central de Timor-Leste (BCTL) hatete maioria joven Timoroan barak mak ba servisu hotu iha rai liur. Tanba, menus kampu traballu iha rai laran.
Xefi Gabinete ne’e rekuñese, estratejia atu fornese kampu traballu ba joven sira maka sei limitadu tebes. No kuaze atu la iha liu. Maka, papél husi governu no instituisaun relevante, inklui mos NGO sira ne’ebé nu’udar ajente dezemvolvimentu, tenke halo nia papél ho loloos tuir mandatu sira ne’ebé iha.
“Ami iha Sekoop, hanesan ita boot sira akompaña iha média katak nu’udar instituisaun governu ninian ne’ebé mak liga ba setór barak, ami husi Sekoop nakloke ba ita hotu. Liu-liu ba foinsa’e sira. La’ós Sekoop de’it, ha’u hanoin sosiedade sivil sira mos apoiu. Nakloke ba ita boot, joventude sira. Husi NGO no parseiru sira nia hakarak mos atu dezenvolve ita nia ekonomia iha rai laran”, Leovogildo dehan.
Nune’e reprezentante Sekoop ne’e husu atu joventude TL ho parseiru sira nafatin servisu hamutuk. No fó nafatin korajem ba joven sira atu aproveita tempu ho didiak ba atividade ekonomiku iha TL.
Leovogildo observa, Joventude TL dala barak uza sira nia tempu tur iha dalan deit. Hemu tua, ba tama grupu oioin hodi estraga tempu. Joven iha era dijitalizasaun ne’e, labele monu liu ba imajinasaun no dijitalizasaun modernu nian. Ne’ebé, buat hotu instala ona iha digitál. Maka, dijitalizasaun sei hamate kreatividade. Joven sira labele baruk atu kria rasik.
“Akontese iha ita nia sosiedade rai laran. Importasaun barak liu. Ita iha tendensia atu konsumu mak barak liu. Maibé, atu produs sei menus. Joven tenki sai ajente ba transformasaun. Sai matadalan ba sosiedade. Nune’e, joven tenke kritiku. Tenke buka alternativa. No badinas atu produs produtu ba dezemvolvimentu diversifikasaun ekonomia rai laran nian”, Leovogildo ezizi hodi hatutan.
Kompara ho NGO Tilofe (Timor-Leste Organic Fertilizer), Governu la apoiu barak. Maibé ho sira nia kreatividade, diversifikasaun iha hanoin, no metodu atu produs liu husi ideia foun maka Tilofe halo inovasaun. Tilofe konsege produs buat barak iha Munisipiu Ermera, tuir Joven hirak ne’e nia kbiit no kapasidade
Leovogildo husu Joven Timoroan tenke investe agora ho diversifikasaun iha ideia foun nian. Nune’e, hamosu metodu foun no kreatividade inovasaun iha podutu sira. Katak, rezultadu proutu inovasaun ne’e maka sei bolu ajente dezemvolvimentu sira hodi fo apoiu.
“Joventude Timoroan sira la’ós sai hanesan observador ida ne’ebé hein de’it. Joventude sira labele sai instrumentu ba ajenda politiku husi partidu sira. Ita tenke hahú halo buat ruma, liu husi kreatividade rasik”, Leovogildo deklara.
Expozisaun daruak ne’ebé hala’o iha RAEOA Oekuse ne’e, organiza husi Oxfam Timor-Leste, Asosiasaun Jornalista Timor Lorosa’e (AJTL), Mata Dalan Institute (MDI), Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste (APFTL), Timor-Leste Organic Fertiliser (Tilofe), Ermera Ai-Kulat Mutin Organiku (EAMO) no Forum Juventude Defisiensia Ermera (FJDE). (Asesu Youtube–https://www.youtube.com/@Media1Timor/Facebook- https://www.facebook.com/Media1Timor/Iha moos Kursu Jornalizmu no Lian Inglesh)
Ita nia komentariu konaba post ne'e.