DILI (Medida ONE Timor) – Komunidade aileba hetan autorizasaun hosi Prezidente Repúblika (PR), José Manuel Ramos Horta hodi tama ba jardim Palasiu Prezidensial Aitarak laran, hetan kritika hosi reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasional (PN).
Kontravesial entre desijaun PR Ramos Horta ho intensaun atu hakbesik palasiu prezidensial ba públiku ho deputadu ne’ebé perkupa liu ba desijaun ne’e hamonu imajen estadu Repúbilika Demokratiku Timor-Leste ninian ba iha públiku, inklui iha mundu tomak hato’o diferente iha semana ne’e.
“Inisiativa ita nia Prezidente Repúblika ne’e di’ak. Tanba atu ajuda ema ai-leba sira ne’ebé mak fa’an saburaka iha laran. Maibé, fatin ne’e la’ós iha ne’ebá. Tenke kria fatin ba sira, hodi nune’e sira fa’an de’it iha ne’ebá”, hateten deputadu hosi bankada Frente Revolusionariu Timor-Leste Independesia (Fretilin), Fabião de Oliveira iha plenaria, Tersa, (28/06/2022).
Nia esplika liutan, palasiu prezidente ne’e la’ós merkadu para hotu-hotu lori ai fuan tau iha ne’ebá. Maibé ne’e fatin estadu RDTL ninian. Tuir loloos ai-leba lori sira nia saboraka ne’e, liu iha pallasiu nia oin mak bolu sira para sosa. Labele lori sira nia sasan ne’e ba rai fali iha laran. Ne’e kria fali merkadu ba palasiu prezidente no moos hatudu imajen ladun di’ak ba públiku no iha mundu tomak.
Nu’udar deputadu, Fabião nia hakarak atu palasiu prezidente ne’e fatin hodi hatudu imajen ida ne’ebé di’ak ba iha públiku no ba mundu. Tanba palalasiu prezidente ne’e funsionariu ho prezidente de’it mak iha laran. Laos sai fali merkadu.
Lia fuan hanesan hato’o hosi Deputada Bankada Fretilin, Helana Martins Belo. Nia hateten, ai-leba sira lori ai fuan ka pordutu lokal ba iha ne’ebá ne’e di’ak. Maibé tenke iha fatin ba sira. Sira labele lori ai fuan ba batuuk fali iha jardim palasiu prezidensial nian.
“Ha’u laos diskrimina ita nia prezidente ne’ebé lori ai-leba sira tama iha ne’ebá. Sei kuandu hanesan ne’e, ai-leba sira hotu iha Dili laran tenke tama hotu iha ne’ebá, hodi nune’e ita bele dehan katak prezidente ba ema hotu-hotu,” katak Deputada Helena hodi hatutan.
Labele ai leba hosi groupu ki’ik oan ida ba iha ne’ebá, depois halo palasiu prezidensial ne’ebá hanesan merkadu. Entaun simbolu nasaun ninian ne’e tau iha ne’ebé. No oinsa atu dignifika. Maibé, iha fatin ne’ebé atu akomoda maka bele akomoda ho didiak para tau dignidade estadu ida ne’e ba iha mundu hodi dignifika dehan katak ida ne’e estadu RDTL.
Diferente ho Deputada hosi bankada CNRT, Cedelizia Faria dos Santos. Nia fó apresesiasaun ba Prezidente Repúblika, tanba foin simu mandatu iha loron 20 Fulan Maiu Tinan 20222, maibé halo buat barak ona iha TL. Inklui, ajuda povu ai-leba sira.
“Hau hakarak fó apresiasain ba Prezidente Republika ne’ebé mak foin tomada posse iha fulan Maiu, maibé halo buat barak ona. Inklui simu ita nia maluk ai-leba oan sira. Hau fiar katak ita la hili sala prezidente ba tuur iha palasiu prezidensial”, Deputada Cedelizia argumenta.
Miabé haktuir Deputada Cedelizia, iha uma fukun PN ne’e kolega balun husi bankada governu proptesta katak prezidente simu ema ai-leba sira ne’e hanesan fali problema ida. “Ita hatene katak ai-leba oan sira ne’e ema Timoroan sira mós iha diretu atu sente uitoan iha fatin palasiu prezidensial ninian”, hateten Deputada Cidelizia hodi defende desijaun PR Ramos Horta.
PR Fó Resposta Komunikadu Imprensa
Hatan ba preokupasaun deputadu hirak ne’e, PR Ramos Horta hasai komunikadu imprensa ne’ebé Media ONE Timor asesu esplika hodi fo hanoin fila fali ninia diskursu durante investidura iha tasi tolu, iha loron 19 fulan-Maiu 2022 hatete katak nia hakarak Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato ne’e nakloke ba públiku.
Nune’e maka hahú loron 20 Maiu 2022, hafoin serimonia solene komemorasaun Loron Restaurasaun Independénsia RDTL ba dala 20, PR Ramos Horta autoriza Palásiu Prezidensiál nakloke ba sidadaun hotu-hotu. PR hakarak Palásiu ne’e nakloke ba labarik sira hodi tama, nune’e hatudu imajen ba públiku katak Palásiu ne’e besik liu ba povu, liu-liu ba labarik sira.
Sei nafatin hosi Komunikadu Imprensa ne’e, relasiona ho hanoin no inisiativa sira Prezidente Repúblika nian ne’e, parte Prezidensia Repúblika rasik fó-atensaun maka’as ba inan isin-rua sira atu mai hetan ai-han nutritivu ruma no konsulta médiku iha Palásiu.
Prezidente Repúblika iha inisiativa mós atu loke kantina ida iha Palásiu Presidensiál atu sai nu’udar fatin ba diskusaun ho entidade sira hotu-hotu, porezemplu akadémiku sira, grupu agrikultura sira, juventude sira, no seluk-seluk tan.
Iha mós inisiativa hosi Prezidente Repúblika atu lori estudante sira mai Palásiu Prezidensiál iha kada Sesta-feira, hodi koñese kle’an liután divizaun servisu sira Palásiu Prezidensiál nian.
Prezidénsia Repúblika hakarak fó-énfaze liután katak Palásiu Prezidensiál la’ós merkadu, maibé Prezidénsia Repúblika ida-ne’e hakarak fornese ai-fuan lokál ba labarik sira, ne’ebé nu’udar produtu lokál diretamente fa’an hosi ita-nia maluk ai-leba sira. Iha peskiza balun fó-sai katak labarik Timoroan sira la gosta han ai-fuan. Tanba ne’e, ho asaun fahe ai-fuan ba labarik sira ne’e, sai hanesan insentivu ida atu motiva labarik sira atu bele han ai-fuan sira. (Asesu Yutube/Facebook https://www.facebook.com/Media1Timor Media ONE Timor)
Ita nia komentariu konaba post ne'e.