• Tetun
  • Bahasa Indonesia
  • English
  • Português
  • Login
No Result
View All Result
Media ONE Timor
Quinta-feira, 15 Maiu 2025
  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

  • Veranda
  • Arte
    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

    PR Horta: Pura Giri Natha Taibessi Sei Sai Fatin Turizmu ‘Bali-Dili’

  • Desportu
    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    MJDAK Sei Aloka U$200,022.55 ba Transmisaun Jogu CPLP

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Drag Bike Hamutuk Klase 14 Halai Taru Motor Iha Oekusi

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    Delegasaun Asian Games Na’in 56 Kumprimenta PR Horta

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

    SEJD Atribui Sertifikadu Apresiasaun Ba Media Na’in no Jornalista

  • Edukasaun
    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Media 16 Partisipa Formasaun Kona-ba Kuidadu an Iha Espasu Online

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika,  Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Impaktu Husi Mudansa Klimatika, Oxfam Apoiu AJTL Hala’o Atividade Jornalistiku

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Antes Ezame Finál, UNTL Fahe Ona Buletin Rejistrasaun

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

  • Ekonomia
    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Timoroan 400 Tuir Formasaun Emprendedorizmu

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Diversifikasaun Ekonomia – Kriasaun Empregu, Prioridade Ba SECoop

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Pesti Estraga Batar Iha Sakato, SRAPPF RAEOA La Simu Pedidu Eskrita

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

    Kontenti Ho Konservasaun Bee, Komunidade Agradese Ba Tilofe

  • Justisa
    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kontribui Rekonsiliasaun Nasionál, Valoriza Pasadu Moruk Masakre Santa Krus

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai,  Realiza Sensibilizasaun  Dekretu Lei

    Kazu Barak Kona-ba Disputa Rai, Realiza Sensibilizasaun Dekretu Lei

    Ahi Sunu Mutuk Bis  Babadok Express

    Ahi Sunu Mutuk Bis Babadok Express

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

    APC Rejistu Ahi Han Uma 32, Na’in 2 Kanek-Na’in Ida Lakon Vida

  • Mundu
    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Subida Nível Tasi Halakon Illa Kiik Balun, PM Xanana Husu SIDS Unidu

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    Reinu Unido Sei Loke Embaixada Britanika Permanente

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

    PM Xanana Sei Partisipa Simeira ASEAN Iha Melbourne

  • Munisipiu
    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    KI Realiza Sorumutuk Ho Jornalista Destakadu iha RAEOA

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Ahi Han Uma 12 Iha Oekusi no Na’in Rua Kanek

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Komunidade Iha Munisipiu 7, Kona Dezastre Naturais

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

    Sabadu Aleluia Sarani Tenke Halo Reflesaun

  • Notisias
    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Veteranu Dudu Fila Hikas Ba Aman Maromak Nia Kadunan Santu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Kareta Tula Papa Fransisco Iha Timor-Leste, Sei Konvoi Husi Lecidere Ba Tasi-tolu

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Família 385 Afetadu Dezastre Naturais, Na’in Ida Lakon Vida No Na’in Ida Kanek

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

    Média Plataforma Dijitál 12 Asina Kontratu Públisidade Ho Secoms

  • Opiniaun
    Gembala Terakhir Di Hari Paskah

    Bibi-Atan Ikus Iha Loron Páskua

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    KONFLITU ISRAELO-PALESTINO HUSI PRESPETIVA TIMOR-LESTE NO TIMOR-OAN SIRA

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

    Observasaun no Analiza ba Orsamentu Jerál Estadu 2025 (Setór Agrikultura kontinua la sai Prioridade)

  • Politika
    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    Kansela Konstrusaun Estrada Alas, Juventude no Estudante Lamenta

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun,  PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    PR Horta Husu Halo Remodelasaun, PM Xanana Mantein To’o Tinan 2028

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    Kestiona Kapasidade Lú Olo-Marii Alkatiri, Militante Fretilin Hato’o Petisaun

    TL Sai  Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

    TL Sai Observador Iha Enkontru Entre Ministru Defeza ASEAN

  • Saude
    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku,  Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Salvaguarda Ai-moruk no Vasina Krítiku, Transformasaun Verde Pasífiku Hetan Lansa

    Fornese Ai-han Nutritivu,  Hamenus Malnutrisaun

    Fornese Ai-han Nutritivu, Hamenus Malnutrisaun

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Maioria Inan Isin Rua Partus Iha Uma, Komunidade Lamenta Estrada Aat

    Konsulta Popular Lori Marciana  Ba Sofrementu Fiziku

    Konsulta Popular Lori Marciana Ba Sofrementu Fiziku

No Result
View All Result
Media ONE Timor
No Result
View All Result
Home Opiniaun

OPINIAUN: POLÍTIKA FAHE OSAN MENTALIZA POVU TANE LIMAN

husi Suzana Cardoso
14/06/2023
iha Opiniaun
0
OPINIAUN: POLÍTIKA FAHE OSAN MENTALIZA POVU TANE LIMAN

Formandu Ceftec 2023 iha Unidade Hakerek Imprensa

339
SHARES
452
VIEWS
Fahe iha FacebookFahe iha TwitterFahe iha WhatsApp

(Eskritor Formandu Ceftec 2023 iha Unidade Hakerek Imprensa Agusto dos Santos)

Dili (mediaonetimor.co) – Povu ne’ebé mentalizadu atu tane liman nafatin ba estadu nia polítika fahe osan, ne’e kontra luta ba libertação nasionál. Luta ne’e mosu tanba povu hakarak moris independente. Nune’e iha Konstituisaun RDTL hakerek momoos katak Timor-Leste  nu’udar estadu demokrátiku, soberanu, independente, ida-mesak, hari’i hosi povu nia hakarak no iha respeitu ba dignidade ema moris ida-idak nian[1]. Dignidade estadu independente ida nian mak, wainhira povu moris haksolok no la dependente ba ema seluk.

Povu nia mentalidade dependênsia ne’e mosu tanba estadu toman hodi kria polítika fahe osan atu hamaus povu nia laran hodi apoiu polítiku sira nia interesse. Polítiku sira uza dalan oi-oin inklui sakrifika povu nia mentalidade atu la’o ses husi espíritu ‘kaer rasik kuda tali’ ne’ebé dehan katak liberta-an husi moris kiak no dezempregu atu moris independente no servisu ba an rasik hodi la tane liman deit ba estadu ka ema seluk.

Tane liman ba estadu  mosu, tanba povu sei moris ki’ak, dezempregu no povu hasoru problema sosiál seluk. Iha situasaun difisil ne’e estadu iha dever atu atende povu. Maibé kestaun ida ne’ebé presija tau atensaun mak polítiku sira aproveita hodi politiza povu nia situasaun difísil no ignorância hodi dada povu nia simpatia atu povu taka ibun wainhira polítiku sira kria lei hodi salva guarda sira nia interese.

Polítiku sira hodi povu nia interese aprezenta programa oi-oin no ida ne’ebé koñesidu liu mak programa ‘fahe osan’ ne’ebé bai-bain hanaran subsídiu no pensaun. Estadu iha razaun rua atu implementa subsídiu no pensaun; fahe tanba tulun no fahe tanba valoriza. Fahe tanba tulun ne’e signifika povu ka benefisiáriu sira iha krizi ruma no presija tulun atu povu hahú konstrui fila fali moris ne’ebé destroida tanba pandemia, funu, dezastre, ki’ak, asidente no sira seluk tan. Fahe atu valoriza, tanba benefisiáriu sira halo buat balun di’ak iha pasadu. Nune’e Estadu valoriza liu husi;  pensaun ba vetaranu, pensaun idoju, pensaun ba inválidu no pensaun ba funsionáriu refórmadu sira.

Estadu Timor-Leste implementa modelu ‘polítika fahe’ ka subsídiu no pensaun oi-oin. Pensaun ba veteranu, pensaun vitalísia, pensaun ba funsionáriu refórmadu, subsídiu ba familia iha fim do ano, no sira seluktan. Entre polítika fahe osan hirak ne’e, balun lori povu ba moris dignu. Maibé balun lori povu ba moris ki’ak.

Polítika fahe osan sai nu’udar tópiku iha palku komísiu tinan rua ikus ne’e. Polítiku hato’o planu no programa ne’ebé maioria partidu promete atu fahe osan ba povu liu husi programa subsídiu. Liu-liu kontinua subsídiu dolar 200 iha fim do ano ba kada família ne’ebé mak implementa ona tinan kotuk tuir dekretu-lei nú 37/2022, 25 de Maiu[2]. Governu aprezenta razaun katak atu fó apoiu ekonómiku[3]. Maibé subsídiu dolar 200 ne’e povu sei presija duni iha governu IX ka la’e?  Subsídiu ne’e katak auxíliu finanseiru oferesidu ho objetivu atu ajuda pesoa ka organizasaun ne’ebé iha difikuldade nia laran.[4]

Relasiona ho definisaun iha leten no povu nia difikuldade atual, polítiku sira nia polítika fahe osan la garantia ba povu atu hasai povu husi ki’ak ka rezolve difikuldade sira ho OJE iha anu fiskal ida. Subsídiu dolar 200 ne’e realizasaun husi komprimisiu iha kampaña prezidensiál 2022 no konsege tau hanesan programa iha Governu VIII. Ne’e hatudu katak subsídiu ne’e mosu atu ajuda povu maibé dalaruma tanba polítiku sira lakohi moe no lakohi lakon povu nia simpatia. Tanba wainhira folin nesesidade bázika hanesan mina tein bimoli sa’e hosi dolar 5 ba dolar 7,5 no  fós kg 25 husi dolar 12,50 sa’e ba dolar 13,50  iha fim do ano 2021 maibé polítiku sira la hamosu kedas subsídiu ruma iha tinan ne’e[5].

Iha tinan 2021, VIII Governu  konsege hamosu subsídiu sesta bazika hodi hakma’an povu nia kapasidade kompra ba nesesidade bázika sira maibe kompañia sira manipula folin sasan la tuir presu normal. Eskova kose nehan nia presu normal sentavu 25 manipula sai sentavu 50, presu normal mina tein litru 5 dolar 4,5 manipula sai dolar 7,50[6]. Subsídiu sesta bazika ne’e governu haburas deit manipulador sira.

Alén haburas kompañia atu manipula povu inosente sira, programa subsídiu mos hatudu katak polítiku sira konsidera povu la iha kapasidade no la iha esperansa atu hadia rasik nia moris ekonómika iha futuru. Se wainhira subsídiu dolar 200 la iha balansu ho kampu traballu no produtividade povu nian, signifika polítika fahe osan ida ne’e laos atu ajuda povu maibé mentaliza ka hatoman povu atu tane liman deit ba estadu ka halo povu dependete deit ba estadu nia subsídiu fim do ano.

Pensaun mak modelu seluk mentalizasaun povu tane liman ba estadu.  Pensaun nu’udar renda ne’ebé atu rekompensa vitalisiamente ka tempu determinadu ba ema ida tuir servisu ne’ebé ema ida halo ona.[7] Pensaun ba idozu sira ka funsionáriu refórmadu sira ne’e klaru katak benefisiáriu sira iha ona tempu refórma ka la produtivu ona no merese ba valorizasaun ida ne’e.

Estadu valoriza veteranu sira ho pensaun veteranu ne’ebé kategoriza tuir tinan dedikasaun ne’ebé fahe ba grupu lima; tinan 0-3, tinan 4-7, tinan 8-14, tinan 15-19 no tinan 20-24. Estadu la kategoriza pensaun ba veteranu idade produtivu no idade la produtivu nune’e balun ne’ebé produtivu hela ka  sei bele hala’o servisu hodi sustenta an maibé governu fó ona pensaun.

Modelu pensaun ida ne’e laos atu valoriza veteranu maibé indiretamente hases tiha veteranu sira nia luta ba libertação povu ka hamate espíritu “a luta continua” ho deit osan fulan-fulan tuir tempu dedikasaun, husi $276 to’o $750.

Relasiona ho osan fulan ba veteranu sira, dadus  husi Institutu La’o Hamutuk iha tinan 2013 haktuir katak governu aloka ona dolar tokon 96 ba pensaun veteranu. Pensaun veteranu ne’e sei la’o nafatin to’o tinan 2112, ne’e katak governu sei gasta dolar bilaun 2.8 husi total riku-soin Timor Leste hodi selu pensaun veteranu. Maibé se wainhira númeru veteranu aumenta mak governu sei gasta tan dolar biliaun 7 husi fundu petrólio hamutuk dolar biliaun 26.[8]

To’o oras ne’e maske estadu halo ona gastu ba povu no veteranu liu husi subsídiu no pensaun maibe iha realidade la muda povu nia moris liu-liu veteranu sira, tanba sei iha veteranu ne’ebe abandonadu hanesan veteranu 0-3 sira ne’ebe mos luta ba independensia ida ne’e. Pensaun ba veteranu sukat deit husi tinan dedikasaun nune’e veteranu kiak no abandonadu sira la iha kapasidade atu hadia moris hanesan ho veteranu seluk maske sira nesesita liu.

Iha veteranu kiak maibe iha mos veteranu riku, balun polítiku, balun funsionáriu estadu, veteranu balun aprova no goja osan pensaun vitalísia ne’ebé públiku rezeita total no tuir eis PR Lú Olo hateten veteranu balun hadau malu projetu[9]. Serake veteranu riku sira ne’e sei merese ba pensaun veteranu liu fali veteranu kiak sira?  Tanba saida mak veteranu kiak no veteranu riku ne’e mosu? Estadu presija defini fila fali subsídiu no pensaun atu prioritiza ka diak liu fó deit ba hirak ne’ebé presija liu, mak hanesan: família vulneravel, povu ho rendimento kiik no veteranu kiak sira, etc.

Veteranu polítiku no riku sira iha Parlamentu Nasionál aprova lei subsídiu no pensaun oi-oin ba sira nia interese pesoál.  Veteranu riku sira  nia responsabilidade ba luta libertasaun povu ne’e lakon iha tempu ukun rasik-an tanba deit kaan no mout ba previléjiu liu husi oportunidade ne’ebé sira hetan husi lei ne’ebe mak sira rasik kria, aprova no promulga.

Luta ba libertasaun povu presija sakrifisiu hanesan luta ba libertasaun pátria. Veteranu polítiku no riku sira presija kontinua responsabiliza luta ida ne’e hodi kria mos subsídiu ruma ba negosiante kiik, subsídiu ba agrikultor sira, subsídiu ba estudante mellor klasifikadu, subsídiu ba sira ne’ebé iha talentu no kreativu,  subsídiu ba veteranu kiak sira nia oan no povu bai-bain nia oan ne’ebé iha kapasidade no vontade atu kontinua estudu. Subsídiu ba servisu saúde, edukasaun no agríkola hodi hasa’e kualidade atu iha futuru povu servisu ba nia-an rasik (independensia) no hamoris setor produtivu sira seluk hanesan turizmu no indústria hodi bele fó retornu ba estadu hodi hadia fila fali povu no rai Timor.

Aselera dezenvolvimetu setor produtivu sira hodi loke kampu traballu nune’e aumenta númeru produsaun hodi hakmaan estadu nia dependensia ba fundu petrolíferu atu povu ida ne’e laos tane liman deit ba estadu maibé fó ba estadu saida mak povu iha no povu bele halo. Tanba wainhira setor sira ne’e la tau atenssaun hahu agora,  estadu iha risku atu sai estadu falladu, povu aumenta kiak no veteranu sira mos sei simu hotu nia konsekuensia. (Asesu Youtube/Facebook https://www.facebook.com/Media1Timor Media ONE Timor)

Referénsia

  1. Konstituisaun RDTL
  2. tl, edisaun 6/12/2022
  3. com, edisaun 6/5/2022
  4. com.br
  5. RTTL ON LINE STREAMING, edisaun 23/11/2021
  6. SocialMedia GMNTV, edisaun 30/11/2020
  7. priberan.org
  8. org, edisaun 08/03/2013
  9. SocialMedia GMNTV, edisaun 30/11/2021

Tags: FAHEMENTALIZAosan
Suzana Cardoso

Suzana Cardoso

Related Posts

Osan  Ba Estudante FDCH 2023 La Sufisiente

Osan Ba Estudante FDCH 2023 La Sufisiente

husi Media One Timor
21/04/2023
0
63

(Reportajen Estajiada Adelina Fatima /Editor Marcelino Tomae) Dili Media ONE Timor) - Tanba orsamentu  instituisaun  hetan de'it  aprovasaun millaun 17,8...

GAM 16 Simu Distribuisaun Osan Milliaun 2,5 USD

GAM 16 Simu Distribuisaun Osan Milliaun 2,5 USD

husi Media One Timor
14/04/2023
0
51

(Reportajen Gudo Salshina no Elda da Costa/ Editor Marcelino Tomae) Dili (Media ONE Timor) — Hatutan joven sira ne’ebé hamahon...

PN Aprova Proposta Osan Millaun 5,102,489 USD Ba SEJD

PN Aprova Proposta Osan Millaun 5,102,489 USD Ba SEJD

husi Media One Timor
16/11/2022
0
46

(Reportajen Asistente Editor Marcelino Tomae/Editora Suzana Cardoso) DILI (Média ONE Timor) – Proposta osan hamutuk millaun 5,102,489 USD ne’ebé aprezenta...

Família Kbiit Laek Na’in 407, Sai Benefisiariu ba UKL+

Família Kbiit Laek Na’in 407, Sai Benefisiariu ba UKL+

husi Media One Timor
06/07/2022
0
83

(Reportajen Jornalista Baukau Tomas Reis/Asistente Editor Jacinto Caet) BAUKAU (Média ONE Timor) — Atu hamenus ki’ak iha Timor-Leste, Minsteriu Administrasaun...

Next Post
Sai Membru  ASEAN, TL  Tenke Tau 4.1 USD Kada Tinan

Sai Membru ASEAN, TL Tenke Tau 4.1 USD Kada Tinan

Ita nia komentariu konaba post ne'e.

TRENDING.

  • PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    PR Ramos Horta-PM Xanana Kumprimenta Sultan Hassanal Liu Husi Secoms

    23 shares
    Share 9 Tweet 6
  • Igreja Katolika Bandu Rei Statua, TL Lasimu Sidadaun Nasaun Afeitadu Covid-19

    5 shares
    Share 2 Tweet 1
  • Timor Oan 4,660 Ba Servisu Ona Iha Rai Liur

    151 shares
    Share 60 Tweet 38
  • OPINIAUN: LIXO HALO INUNDAÇÃO ACONTECE IHA DÍLI, SINAL HANESAN NATUREZA HASORU ITA EMA

    361 shares
    Share 144 Tweet 90
  • Demokrasia Iha Odamatan ‘Government Of The People No Government By The People’

    51 shares
    Share 20 Tweet 13
Maiu 2025
S T Q Q S S D
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
« Abr    
Media ONE Timor

Ave Nicolao Lobato, Fatuhada, Dili, Timor-Leste

  • About us
  • Contact
  • Redasaun

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

No Result
View All Result
  • Veranda
  • Arte
  • Desportu
  • Edukasaun
  • Ekonomia
  • Justisa
  • Mundu
  • Munisipiu
  • Notisias
  • Opiniaun
  • Politika
  • Saude

© 2022 - All Rights Reserved. Media One Timor - Hosted by Kalohan.NET.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In